Substancja The Substance

Dla filmu, który jest skoncentrowany na ludzkim ciele, jest wspaniałe, że THE SUBSTANCE rozpoczyna się świeżo rozbitym, jasnożółtym żółtkiem jajka. Jajka są 'dawcami życia', prawda? Są początkiem nas wszystkich. Błyszczący i pulchny żółtko nagle zostaje nakłute - nie widelcem, ale strzykawką. To pierwsza soczysta metafora wizualna z wielu w tym znacząco szalonym horrorze ciała, za który francuska filmowiec Coralie Fargeat zdobyła prestiżową nagrodę za najlepszy scenariusz na tegorocznym Festiwalu Filmowym w Cannes.

Występ Demi Moore w filmie The Substance jest tak potężny, że trudno powiedzieć, co jest bardziej odurzające; jej nieuniknione zwycięstwo w kategorii Najlepsza aktorka czy ostry scenariusz Coralie Fargeat, który już teraz ma Oscara w kieszeni.

Między byciem zabawnym a byciem śmiesznym jest duża różnica, a jednak najnowsze dzieło scenarzystki i reżyserki Coralie Fargeat znalazło sposób na bycie zarówno jednym, jak i drugim. Po zgromadzeniu znacznej ilości głównie zasłużonej kinematograficznej sympatii w początkowych segmentach filmu, obraz bezwzględnie marnuje to wsparcie w finałowym akcie z nadmiernie długim, błądzącym, obrzydliwie bezpardonowym i groteskowo przesadnym występem absolutnie złego smaku. Ta historia o starzejącej się aktorce (Demi Moore), która próbuje ożywić swoją karierę poprzez odzyskanie nieco swojej straconej młodości za pomocą enigmatycznej iniekcji, opisuje jej wielkie niepowodzenia, gdy tajemnicza substancja powoduje pojawienie się młodszego sobowtóra (Margaret Qualley), który staje się sensacją hollywoodzkiej seksualnej kotki praktycznie z dnia na dzień. Aby ten eksperymentalny przedsięwzięcie zadziałało, oba osobniki muszą przestrzegać złożonego zestawu zasad, które stają się coraz trudniejsze do przestrzegania, gdy walczą o swoje odpowiednie udziały w uwadze. I w miarę jak ta sytuacja się rozwija, napięcie między nimi rośnie, prowadząc do komplikacji i nieoczekiwanych zdarzeń, które stają się coraz trudniejsze do zarządzania. Ale tutaj kończy się to, co działa w filmie. Jak historia się od tej pory rozwija, staje się ona zdumiewająco absurdalna, i chociaż są w niej pewne serdeczne uśmieszki, jest w niej jeszcze więcej absurdalnie niewiarygodnych i niewytłumaczalnych zdarzeń, które próbują cierpliwość i tolerancję widzów, tak bardzo, że nie mogłem się doczekać zakończenia tej katastrofy. Oprócz wymienionych wyżej wad film zawiera liczne zmiany tonu, co sprawia, że trudno określić, czy ten film ma być poważnym thrillerem, czy też kampową opowieścią, bardzo podobną do niezrozumiałej francuskiej propozycji „Titane” (2021). Film bezczelnie „pożycza” elementy z innych filmów różnymi sposobami, przede wszystkim obrazy i nawiązania narracyjne z „Lśnienia” (1980) i „Młodego Frankensteina” (1974), projekty kostiumów z serii „Igrzyska śmierci”, oraz zaskakująco niewytłumaczalne fragmenty ścieżki dźwiękowej z filmów takich jak „Zawrót głowy” (1958). Jest też oczywista, nachalna wiadomość filmu o niebezpieczeństwach mizoginii, obserwacje, które, choć ważne, mogłyby być łatwo stłumione o kilka not (tak, już to zrozumieliśmy). Jednocześnie istnieją także pewne fundamentalne pytania dotyczące narracji, na które pozostają bez odpowiedzi, pozostawiając nas z licznie momentami zastanowienia. Niestety, te wady znacząco odwracają uwagę od elementów, które działają (przynajmniej we wczesnych etapach filmu), takich jak znakomite występy Moore i Qualley, inwencja filmowej kinematografii, oraz centralne założenie, które mogłoby dać ciekawą historię, gdyby była traktowana z większą finezją. Ale te siły są efektywnie neutralizowane tym, co ostatecznie wynika, gdy ten film zboczy z kursu. Faktycznie, jak „Substancja” zdobyła nagrodę za najlepszy scenariusz na Festiwalu Filmowym w Cannes 2024, jest naprawdę niewiarygodne. Z pewnością jestem fanem dziwności, dzikości i szaleństwa, ale ten film podważa cnoty tych cenionych cech. Niestety, z niecierpliwością czekałem na obejrzenie tego filmu, i byłem zdecydowanie pod wrażeniem tego, co zobaczyłem w jego otwierających aktach, ale to wszystko zostało zniweczone przez sposób, w jaki ten film ostatecznie się zakończył, obraz, który w końcu, ironicznie, polegał bardziej na stylu niż na „substancji”.

Ten film jest logicznym krokiem od wcześniejszego dramatu „Reality+” (2014) Coralie Fargeat, tym razem jednak znacznie bardziej zdecydowanym atakiem na wszystko, co powierzchowne. „Elżbieta” (Demi Moore) była przez wiele lat na szczycie swojej formy fizycznej, kiedy jej szef „Harvey” (Dennis Quaid) postanawia, że jest już za stara i potrzebna jest młodsza modelka do prezentacji tych programów, które wszyscy widzieliśmy na ekranach telewizorów - piękni, wysportowani i zdrowi ludzie, którzy uczą nas jak ćwiczyć na macie przed telewizorem każdego ranka. Rozproszona swoim nieuchronnym usunięciem, uczestniczy w wypadku samochodowym, gdzie poznaje przystojnego młodego pielęgniarza (Robin Grear) i otrzymuje zaproszenie do przetestowania tajemniczej substancji, która w zasadzie pozwala jej mieć wszystko. Po wstrzyknięciu powstaje podwójna osobowość. Jedna to jej obecne ja, druga idealny, młodszy wzór. Pracują na zasadzie rotacji - każdej z nich przypada tydzień świadomości, a potem musi odpocząć tydzień. Problem polega na tym, że żywsza postać „Sue” (Margaret Qualley) nie jest tak sumienna w przestrzeganiu tych zasad i szybko odkrywamy, że to, co zostało „pożyczone”, nigdy nie zostanie zwrócone - z coraz bardziej przerażającymi skutkami. Z entuzjastycznym „Harveyem”, który postanowił wykorzystać nowego hita w rankingach, sprawy stają się nieco irytujące dla teraz zepchniętej na margines „Elżbiety” - ale co może zrobić? Nie ma powrotu... Myślę, że Moore pokazuje się tu z najlepszej strony. Jej namacalne poczucie narastającego gniewu, frustracji i bezradności jest doskonale uchwycone, podobnie jak egoistyczność jej alter ego w wykonaniu Qualley. Quaid kradnie sceny jako naprawdę odrażający symbol korporacyjnej chciwości, dla którego liczy się tylko biznes, pieniądze i nigdy faktyczni ludzie. Zakończenie przypomina coś, co mogliby wymyślić jedni z Davidów - Lynch albo Cronenberg, i pozwala na pulsujące okropieństwo tej historii o szaleństwie powierzchowności, aby pokazać, jak ulotne życie może być, gdy w płytkim i jałowym życiu nie ma żadnej faktycznej treści. Film ten stanowi bezlitosną krytykę krótkoterminowego i bez zasad przemysłu „piękna”, która celuje w praktycznie wszystkich i wszystko zaangażowanych, jest intrygująco toksyczna i naprawdę warta obejrzenia.